DIŞ BASIN VE OSMANLI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA BREST LİTOVSK’TAN İNGİLİZ İŞGALİNE “BATUM” (Haziran 1918-Ocak 1919) / BATUM: FROM BREST-LITOVSK TO THE BRITISH INVASION IN VIEW OF EXTERNAL MEDIA AND OTTOMAN ARCHIVE DOCUMENTS (JUNE 1918- JANUARY 1919)

ÖZ

Brest Litovsk Antlaşması, Kars, Ardahan ve Batum halkına kendi geleceklerini tayin etme hakkı vermişti. Bu çerçevede 14 Temmuz 1918’de yapılan halk oylaması sonunda Evliye-i Selâse Osmanlı Devleti’nin bir parçası olmuştu. Dış kamuoyunda Batum’un stratejik önemi vurgulanarak Brest Litovsk ile birlikte Türkiye’ye Batum’un da dâhil olduğu geniş bir alanın verildiğine dair yorumlar yapıldı. Mondros sonrası ise Boğazların mayınlardan temizlendiği ve Müttefiklerin savaş gemilerinin Karadeniz’e girdiğine dair haberlere yer verildi. Boğazlar temizlendikten sonra da savaş gemileri, Batum’un da dâhil olduğu Karadeniz limanlarını ziyaret etmişlerdi. Aslında her an Batum’un İngilizlerin işgaline uğrayabileceğinin anlaşıldığı bu tür dış kaynaklı haberlerde, Türk ordusunun Ermenilere saldırdığı iddia edilerek, bu saldırılarının devam etmesi halinde de İngilizlerin savaş gemilerini Batum’a gönderecekleri bildiriliyordu. Osmanlı belgelerine göre 1918 yılının Mayıs ayından itibaren Üçüncü Osmanlı kolordusu, Batum’da ırk, mezhep ve din ayrımı yapmadan tüm halkı himaye edecek uygulamalarda bulunmuştu. Yine Osmanlı belgelerine göre İngilizler, Batum’u işgal ettikten sonra da kendi dillerine aşina olan Ermenilerden alaylar oluşturmuşlardı. Batum’un 1918 yılının ikinci yarısında Türk ve dünya kamuoyundaki algısının ortaya konulmasının amaçlandığı çalışmada, ağırlıklı olarak dış basın ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri olmak üzere, iç basın, ilgili telif ve tetkik eserlerden yararlanılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Dış Kamuoyu, Türk, İşgal, Batum

ABSTRACT

The Treaty of Brest-Litovsk had given the people in Kars, Ardahan and Batum the freedom to appoint their own futures. Concordantly, Elviye-i Selâse (three-shire area), as it was known, was part of the Ottoman Empire after the referendum on 14 July, 1918. There were implications of a great land including Batum having been given to Turkey with the Treaty of Brest-Litovsk with an emphasis on the strategic importance of Batum in external media. After Mondros, however, there were news of the straits being cleaned of mines and the navy vessels of the allies of the Ottoman Empire entering the Black Sea. Once the straits were cleaned, the navy vessels visited the Black Sea ports including Batum. Primarily, such external news that indicated that Batum could be invaded by the British at any moment also claimed that the Turkish army was attacking the Armenian and the British would send their war ships to Batum in case the aforementioned attacked continued.

According to the Ottoman archives, the III corps of the Ottoman Empire enforced practices that protected all the people in Batum without discriminating between races, sects or religions in May 1918. Additionally, the Ottoman archives show that the British formed troops from Armenians who were familiar with the English language after they have invaded Batum. This study aims to investigate the perception of Batum within the Turkish and world public opinion in the second half of the year 1918, having analysed internal media, relevant academic and original works, mainly external media and the Ottoman Archives of the Prime Minister’s Office.

Keywords: Foreign Public Opinion, Turks, Invasion, Batum

http://www.kainder.com/wp-content/uploads/2017/06/22-73-90-zehra-arslan.pdf