OSMANLI DÖNEMİNDE TRABZON VE ÇEVRESİNDE KURULAN PARA VAKIFLARI (1858-1920)

ÖZ

Para vakıfları, sosyal amaçlara yönelik olarak kurulmuştur. Bu çeşit vakıflar genellikle belli bir köy veya mahalle halkının ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak için oluşturulmuşlardır. Dinî müesseselerin, çeşme, yol, köprü gibi imar faaliyetlerinin sürdürülmesinde para vakıflarının önemi büyüktür. Özellikle para vakıfları bu çeşit kurumların kurulmasından çok varlıklarının devam ettirilmesi için kurulmuşlardır. Osmanlı Devleti’nde eğitim, bayındırlık, sağlık hizmetleri ile dinî ve hayrî hizmetlerin büyük kısmı para vakıfları tarafından karşılanmıştır. Ayrıca ekonomik yönden sıkıntı çeken esnaf ve halkın nakit para ihtiyacını da para vakıfları sağlamıştır. Trabzon ve çevresinde 1858-1920 yılları arasında kurulan 277 adet para vakfı ise mahalle ve köylerde faaliyet gösteren dinî ve sosyal kurumların yaşaması ve faaliyetlerinin devam ettirilmesi için kurulmuştur. Bu vakıflar aynı zamanda bulundukları yerde halkın nakit para ihtiyaçlarını da karşılamışlardır. Belli muamele oranları ile aşırı faizciliğin de önüne geçmişlerdir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti döneminde Trabzon ve çevresinde kurulan para vakıflarının sayıları, vakıf kurucularının özellikleri ve sosyal statüleri vakfedilen para miktarları ve hizmet amaçları belirtilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Trabzon, vakıf, mescit, cami, para vakfı

MONETARY FOUNDATIONS FOUNDED IN TRABZON AND ITS

SURROUNDINGS IN THE OTTOMAN PERIOD (1858-1920)

ABSTRACT

Nonprofitable monetary foundations were established for public benefit. These foundations meet the everyday needs of the people living in the region, and they aim to increase cooperation and solidarity between them. Monetary foundations had a crucial role in preserving religious institutions and supporting construction activities such as fountains, roads and bridges. Primarily, economic foundations served the continuation of such institutions rather than establishing the new ones. Ottoman Monetary Foundations supported educational institutions and schools, public works, health services, religious and charitable services. Besides, these monetary foundations provided free loan for the tradesmen and helped people suffering from economic difficulties.  As for Trabzon and its surroundings, two hundred seventy-seven (277) monetary foundations were started in the region between 1858-1920. These foundations mainly supported religious and social institutions active in the neighbourhoods and villages.  Their financial support to the people also prevented excessive interest rate with specific transaction rates. This study reviews the monetary foundations in Trabzon and its surroundings during the Ottoman period, examining the founders’ characteristics, social status, the amount of money endowed, and social purposes.

Keywords: Trabzon, foundation, mosque, masjid, monetary foundation.