XIV. ASIR DOĞU KARADENİZ TARİHİNDEN BİR SAFHA: HACIEMİROĞULLARI, GİRESUN VE KUŞDOĞAN BEY İLİŞKİSİ HAKKINDA NELER BİLİYORUZ?- A PHASE OF HISTORY OF THE EASTERN BLACK SEA IN THE 14TH CENTURY: WHAT DO WE KNOW ABOUT THE RELATIONSHIP AMONG HACIEMİROĞULLARI, GİRESUN AND KUŞDOĞAN BEY?

ÖZ

Giresun kesiminde XIV. asrın başlarında yoğun faaliyette bulunan Türkmenlerin sahil bölgelerine inerek askeri yapılanmalar oluşturdukları bilinmektedir. Bu makalede, Giresun’a yönelik olarak akın faaliyetinde bulunan ilk Türkmen beyi Kuşdoğan’ın gerek isminin tesbiti gerekse faaliyetleri hakkında ne gibi bilgilere ulaşılabildiği konusu üzerinde durulmuştur. Trabzon Komnenoslarının tarihçisi Panaretos’un Grek harfleriyle yazdığı bu Türkmen beyinin adının nasıl okunacağı önemli bir mesele teşkil etmiştir. Bunun Kuşdoğan şeklinde okunması gerektiği tesbiti tarafımdan yapıldıktan sonra oluşan tartışmalar ve görüşlere burada temas edilmiş, onun bir beylik kurucusu şeklinde anılıp etrafında oluşturulan “sentetik” bilgiler ele alınıp ayıklanarak, Kuşdoğan Bey’in gerçek kimliği ve faaliyetleri hususunda nelerin kuvvetle vurgulanabileceği belirtilmiştir. Bunlar ise şu başlıklar altında toplanmıştır: Hacıemiroğulları ve Taceddinoğulları’nın ortaya çıkışından biraz daha erken dönemde Çepni gruplarının başında yer aldığı; bunlarla ilişkilerinin mahiyeti hakkında hiçbir bilginin bulunmadığı; Hacıemiroğulları’nın ataları ile irtibatlandırılacak kesin delillerin mevcut olmadığı; Canik bölgesinden Giresun Aksu vadisine kadar uzanan kesimdeki Kuşdoğan köylerinin adından hareketle oluşturduğu nüfuz alanının tesbit edilebileceği; bugün Giresun’a uzanan Aksu vadisinde Dereli’nin yakınında Kuşluhan diye anılan kalesinin onun tarafından askeri bir üs halinde kullanılmış olabileceği; Giresun’a yönelik akın faaliyetlerinde bulunma amaçlı bir askeri bölge/Uç hattı teşkil ettiği; Giresun yöresinin ilk Türk fatihleri olan topluluğun askeri lideri olduğu.

Anahtar Sözcükler: Çepni, Hacıemiroğluları, Kuşdoğan Bey, Komnenoslar, II. Alexios, Panaretos

A PHASE OF HISTORY OF THE EASTERN BLACK SEA IN THE 14^TH CENTURY: WHAT DO WE KNOW ABOUT THE RELATIONSHIP AMONG HACIEMİROĞULLARI, GİRESUN AND KUŞDOĞAN BEY? 

 ABSTRACT

It is known that in the beginning of the 14^th century, the Turcoman tribes involving in intense activities had arrived at the coastline of Giresun region and formed military settlements. This article is both about the detection of the name of raiding Turcoman Bey, Kuşdoğan in Giresun and about what kind of information we have reached on his activities in this region. Historian Panaretos of Komnenos Dynasty of Trebizond wrote the name of this Turcoman bey with Greek alphabet and this formed an important issue upon the pronunciation of his name. This paper first argues that, the name should be read as Kuşdoğan, then the discussions and arguments will be evaluated. It is argued that Kuşdoğan Bey was a founder of a beylik: this kind of “synthetic” information will be combed out and what can be stressed about his authentic identity and deeds will be stated. The achievements of the article can be collected under those headings: Kuşdoğan Bey was at the head of Çepni groups not long before the emergence of Hacıemiroğulları and Taceddinoğulları therefore there is not any information about his relationship with these two groups; there are not certain evidence to relate him with the ancestors of Hecıemiroğulları; we can detect his region of influence by researching the villages named Kuşdoğan in the region between Canik and Giresun Aksu valley; the Kuşluhan castle in vicinity of today’s Dereli in Aksu Valley may have been used as a bastion by Kuşdoğan Bey; that he made a military region/a boundary to organize the raids towards Giresun; and that he was the military leader of the first Turkish conquerors of Giresun region.

Keywords: Çepni, Hacıemiroğluları, Kuşdoğan Bey, Komnenos Dynasty, Alexios II, Panaretos.