YALTA VE POTSDAM KONFERANSLARI: SOVYETLER BİRLİĞİ’NİN TÜRK BOĞAZLARINDA EGEMENLİK PAYLAŞIM TALEPLERİ – YALTA AND PODSTDAM CONFERENCES: SOVIET DEMANDS ON TURKISH STRAITS

İSMAİL KÖSE

 ÖZ

Çarlık Rusyası, Karadeniz’in kuzey yakasını istila ettikten sonra Türk Boğazlarını ve Boğazların her iki kıyısını ele geçirerek kışın donan kuzey limanlarına alternatif olmak üzere sıcak denizlere ulaşım yollarını garanti altına almak istemiştir. Çarların, zikredilen istekleri I. Dünya Savaşı’na kadar büyük güçler arasındaki anlaşmazlıklar, savaş sonrasında ise Bolşevik Devrim nedeniyle gerçekleşememiştir. Bolşevik Devrim sonrasında Çarlık Rusyası’nın halef devleti olan Sovyetler iki savaş arası dönemde Çarlık politikalarından vazgeçerek Osmanlı’nın halef devleti Türkiye ile yakın ilişkiler kurmuş fakat II. Dünya Savaşı ile birlikte Sovyetler de Çarlık ile benzer olarak İstanbul ile Boğazları ele geçirmek istemiştir. Bu sefer Çarların yerini Stalin ile Molotov ikilisi almıştır. Belirtilen amaçla Savaşın son yılındaki Yalta ve Potsdam Konferanslarında Boğazlar ve Türkiye’den toprak talebi konusu sürekli gündeme getirilmiş fakat zikredilen talepler İngiltere ve ABD tarafından kabul edilmemiştir. Böylece sorun güç politikası ile çözülmeye çalışılmıştır.

Anahtar Sözcükler:  Stalin, Türk Boğazları, Potsdam, Yalta, Kars, Ardahan

 ABSTRACT

Having invaded the Northern bank of the Black Sea, the Tsarist Russia wanted to occupy the Turkish Straits on both sides in order to guarantee her access to the warm waters as an alternative for the iced northern ports in winter. Tsar’s desire in question could not be realized both because of the conflict among big powers over this region and the Bolshevik Revolution period after the WWI. After the Revolution, Soviets, the successor state of Tsarist Russia, had good relations with Turkey, the Ottoman’s successors, during the two civil wars. But at the beginning of WWII, the Soviets’ policy changed. Like the Tsarist Russia, the Soviet leader Stalin together with Molotov started to ask sovereignty over Turkish Straits. Hence, in Yalta and Posdtam Conferences during the last year of the war, they put their demand for land from Turkey on the table. The United Kingdom and the Unites States of America, however, did not accept their demands. Thus, power politics was exercised to solve the problem.

Keywords: Stalin, Turkish Straits, Postdam, Yalta, Kars, Ardahan.